مروری بر تریبولوس (Tribulus) 

بسیاری از مکمل های غذایی محبوب حال حاضر ریشه گیاهی داشته و از زمان های گذشته مورد استفاده قرار می گرفته اند. تریبولوس نیز یکی از این مواد است.

تریبولوس یک گیاه کوچک است که در بسیاری از مناطق جهان از جمله اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه رشد می کند. ریشه و برگ های آن در طب سنتی چینی و هندی بسیار مورد استفاده قرار می گرفته است.

در گذشته مردم این ماده را به خاطر اثرات بالقوه آن مانند: کاهش چربی بدن، سلامت مجاری ادراری، کاهش میزان تعرق و افزایش قوای جنسی و غیره استفاده می کردند.

امروزه این ماده برای اثر گذاری بر شاخص های مختلف سلامت مورد استفاده قرار می گیرد و مهم ترین استفاده آن نیز برای افزایش میزان تستسترون بدن و بهبود قوای جنسی می باشد.

اما علاوه بر این اثر گذاری استفاده از این ماده می توان اثرات مثبتی روی سلامت قلبی عروقی و شاخص های قندی خون داشته باشد. مطالعه ای به بررسی اثر بخشی مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم تریبولوس روی قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع دو پرداخت که نتایج نشان دهنده کاهش قند خون کلسترول خون در این افراد بود.

مطالعات حیوانی نیز از این امر حمایت می کنند و برخی از آن ها نشان میدهند مصرف این ماده با پیشگیری از آسیب عروق خونی و بهبود شاخص های خونی همراه است.

اما سوالی مهمی که در خصوص این ماده مطرح است این است که آیا این ماده واقعاً موجب بالا رفتن میزان تستسترون در بدن مصرف کنندگان می شود؟

یک مطالعه مروری به بررسی تمامی مطالعاتی پرداخت که اثر بخشی این ماده را بر روی تغییر سطوح تستسترون بدن مورد مطالعه قرار داده بودند، نتایج این بررسی نشان داد مصرف تریبولوس با تغییرات سطح تسترون همراه نیست و تنها در برخی مطالعات حیوانی افزایش سطوح تستسترون مشاهده گردید. اما تغییری در سطوح این هورمون در بدن نمونه های انسانی مصرف کننده مشاهده نگردید.

هرچند مصرف تریبولوس باعث افزایش میزان تستسترون در بدن نمی گردد ولی مصرف آن می تواند از طریق بهبود خون رسانی به اندام های جنسی به دلیل وجود ماده نیتریک اکساید (که یک ماده گشاد گننده عروق است) در آن موجب بهبود عملکرد جنسی گردد.

از دیگر اثرات بالقوه این ماده می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود ترکیب بدنی:

  برخی مطالعات نشان می دهند مصرف این ماده باعث کاهش میزان چربی و افزایش توده عضلانی در مصرف کنندگان می شود.

• بهبود عملکرد جسمانی:به دلیل تأثیر گذاری این ماده بر میزان نیتریک اکساید به نظر میرسد مصرف آن با بهبود عملکرد جسمانی مخصوصاً عملکرد های هوازی با افزایش خون رسانی به اندام های فعال، در ارتباط باشد.

• بهبود تعادل مایعات بدن: مصرف این ماده با تولید مقدار بیشتر ادرار همراه است که می تواند به تعادل مایعات بدنی و سلامتی مجاری ادراری کمک نماید

• بهبود عملکرد سیستم ایمنی:

مطالعه ای نشان داده، که مصرف تریبولوس در موش های مورد آزمایش با افزایش فعالیت سیستم ایمنی همراه بوده است.

• بهبود عملکرد مغزی:

برخی مطالعات حیوانی حاکی از ارتباط مصرف تریبولوس با بهبود عملکرد های مغزی هستند.

• کاهش درد و التهاب:

مصرف این ماده با کاهش میزان التهاب و درد همراه است.

مقدار مصرف، و عوارض احتمالی:

مطالعات نشان می دهند برای دستیابی به اثرات مطلوب این ماده بر روی قند خون باید روزانه حدود ۱۰۰۰ میلی گرم، و برای اثر بخشی آن روی فعالیت های جسمانی و ترکیب بدنی بسته به سن و جنس و توده بدنی بین ۲۵۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم در روز باید مصرف گردد.

به طور کلی پیشنهاد می شود به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن ۱۰ الی ۲۰ میلی گرم از این ماده مصرف گردد.

عوارض بسیار کمی برای این مکمل وحود دارد و یکی از ایمن ترین مکمل های غذایی می باشد.

برخی مطالعات نشان می دهد مصرف این مکمل با کمی درد معده و یا رفلکس معده همراه است. مصرف زیاد آن همچنین می تواند باعث صدمات کلیوی گردد.

گردآوری و ترجمه: دکتر اسماعیل مظفری پور – کارشناس تغذیه و آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی

برخی منابع مورد استفاده:

Deole YS, Chavan SS, Ashok BK, Ravishankar B, Thakar AB, Chandola HM. Evaluation of anti-depressant and anxiolytic activity of Rasayana Ghana Tablet (A compound Ayurvedic formulation) in albino mice. Ayu. 2011 Jul;32(3):375-9. doi: 10.4103/0974-8520.93918. PMID: 22529654; PMCID: PMC3326886.

Al-Ali M, Wahbi S, Twaij H, Al-Badr A. Tribulus terrestris: preliminary study of its diuretic and contractile effects and comparison with Zea mays. J Ethnopharmacol. 2003 Apr;85(2-3):257-60. doi: 10.1016/s0378-8741(03)00014-x. PMID: 12639749.

Pokrywka A, Obmiński Z, Malczewska-Lenczowska J, Fijałek Z, Turek-Lepa E, Grucza R. Insights into Supplements with Tribulus Terrestris used by Athletes. J Hum Kinet. 2014 Jul 8;41:99-105. doi: 10.2478/hukin-2014-0037. PMID: 25114736; PMCID: PMC4120469.

Samani NB, Jokar A, Soveid M, Heydari M, Mosavat SH. Efficacy of the Hydroalcoholic Extract of Tribulus terrestris on the Serum Glucose and Lipid Profile of Women With Diabetes Mellitus: A Double-Blind Randomized Placebo-Controlled Clinical Trial. J Evid Based Complementary Altern Med. 2016 Oct;21(4):NP91-7. doi: 10.1177/2156587216650775. Epub 2016 Jun 2. PMID: 27255456.

Chhatre S, Nesari T, Somani G, Kanchan D, Sathaye S. Phytopharmacological overview of Tribulus terrestris. Pharmacogn Rev. 2014 Jan;8(15):45-51. doi: 10.4103/0973-7847.125530. PMID: 24600195; PMCID: PMC3931200.

Qureshi, Ahmed, Declan P. Naughton, and Andrea Petroczi. “A systematic review on the herbal extract Tribulus terrestris and the roots of its putative aphrodisiac and performance enhancing effect.” Journal of dietary supplements ۱۱.۱ (۲۰۱۴): ۶۴-۷۹.