در سری مقالات مجله کافه دارو  به بررسی مباحث مختلف از حیث سلامتی پرداخته ایم، حال در این مقاله تصمیم داریم به عنوان نام آشنا که دغدغه این روزهای عموم افراد است، بپردازیم. با ما در این مقاله همراه باشید تا به بررسی شیرین کننده های جایگزین قند و شکر بپردازیم.

چرا قند و شکر مضر هستند؟

قند یک از فرآورده هایی ست که بشر از دیر ایام آن را از طبیعت بهره برداری کرده است. قند و شکر از شیرین کننده هایی هستند که از چغندر قند بدست می‌آیند. قند از کربوهیدرات بوده که دارای مولکول های کربن، هیدروژن و اکسیژن است. کربوهیدرات به گلوکز تجزیه شده و منبعی از انرژی را برای سلول های بدن به ارمغان می‌آورد. قند ها در چهار نوع رایج دسته بندی شده اند که شامل:

- گلوکز

- لاکتوز (که به قند لبنیات نیز معروف است)

- فروکتوز (که به قند میوه معروف است)

- ساکارز (شیرین کننده ها)

بعضی قندها بصورت افزوده و بعضی دیگر قند های طبیعی هستند. قند های افزوده، از نوع قند هایی هستند که به نوشیدنی و یا مواد غذایی اضافه می‌شوند، ارزش غذایی ندارد اما به کالری آن مواد غذایی افزوده می‌شود و همچنین به خوش طعم تر شدن ماده غذایی نیز منجر می‌شود، که اگر دریافت این نوع قند از حد اعتدال خارج شود قطعا مخاطراتی را برای بدن به همراه خواهد داشت. قند های طبیعی، همانگونه که از اسم آن مشخص است به مواد غذایی اضافه نمی‌شود اما در ذات ماده غذایی بطور طبیعی یافت می‌شود که قند موجود در میوه ها یا لبنیات از این دسته می‌باشند.

بیشتر بخوانید: قند موجود در میوه ها مفید یا مضر؟

مصرف بیش از حد قند مسائل مختلفی از جمله چاقی، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، پوسیدگی دندان، کاهش انرژی بدن، مستعد شدن بدن به ابتلا به بیماری ها، کاهش تمرکز، سوءهاضمه، تحت شعاع قرار گرفتن سلامت پوست و زیبایی و ... را برای شخص رقم می‌زند.

قند و شکر فقط به شکل مرسوم خود در برنامه غذایی ما وجود ندارد، بلکه به شکل های مختلف در مواد غذایی روزانه ما نیز جا باز کرده است. یعنی این ذهنیت که ما اگر شکر سفید و قند را از برنامه خود حذف کنیم به معنای حذف کلی است، ذهنیت درستی نیست، چرا که این شیرین کننده ها در دیگر مواد غذایی ما به اشکال مخفی نیز وجود دارد.

چگونگی روند کاهش یا حذف کردن قند و شکر

حذف هر عادتی نیاز به زمان و صبوری دارد و حذف ناگهانی ممکن است در تداوم رعایت، همراه با اختلال باشد، این بدین معناست که ممکن است بدن و ذهن شخص با تغییرات نگهانی مقاومت کند و فرد بعد از چند روز به مصرف دوباره روی بیاورد، از این رو بهتر است هر تغییری را آهسته آهسته در برنامه روزمره جاری کرد، که حذف قند و شکر نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. (شایان ذکر است ممکن است بعضی افراد بر حسب دلایل سلامتی ناچار به حذف یکباره باشند). از این رو با توجه به ساختار بدنی خود بهتر است این مرحله را قدم به قدم پیش برد، در روند کاهش قند و شکر می‌توان در قدم اول مرسوم ترین شکل قند و شکر را کمتر و در نهایت حذف کرد.

بیشتر بخوانید: انواع دیابت و مهم ترین علائم آن

در روند کاهش می‌توان حتی از جایگزین های مناسب بهره مند شد. شایع ترین مصرف قند و شکر برای عموم افراد در کنار نوشیدنی هایشان بخصوص چای است که در صورت امکان می‌توان از خشکبارهایی همچون توت خشک، انجیر خشک در کنار چای بهره مند شد و بجای شیرین کننده شکر نیز از عسل یا دیگر جایگزین ها، که در ادامه به بررسی آنها نیز خواهیم پرداخت، استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: رژیم کرب سایکلینک (carb cycling)

شکر قهوه ای یا شکر سفید

 این روزها علاوه بر شکر سفید، شکر قهوه ای نیز واژه پر تکرای است که بسیار مرسوم شده است. شکر قهوه ای دارای کالری تقریبا برابری با شکر سفید است (تفاوت کالری بین این دو شکر به میزان ناچیزی ست، از این رو تقریبا کالری این دو را برابر خطاب می‌کنند).

در مرحله تولید این دو شکر تغییراتی وجود دارد که از جمله آن اضافه کردن ماده ای بنام ملاس است که در فرآیند تولید شکر قهوه ای، این ماده به بلور های شکر سفید اضافه می‌شود. ملاس دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و مواد معدنی همچون پتاسیم، منیزیم و آهن را دارا می‌باشد که البته میزان حضور آن در شکر قهوه ای آنقدر چشمگیر نیست که بتوان به عنوان خاصیت شکر قهوه ای از آن یاد کرد. ملاس موجود در شکر قهوه ای همچنین به مرطوب تر شدن ماده تولیدی نیز می‌انجامد این بدین معناست که اگر بطور مثال شما از شکر قهوه ای بجای شکر سفید در کیک استفاده کنید شاهد نرم تر شدن کیک خود خواهید بود.

شیرین کننده های فاقد شکر

شیرین کننده های طبیعی روند افزایش ناگهانی قند خون را ندارند که در انواع مختلف تولید می‌شود:

شیرین کننده طبیعی استویا

این نوع شیرین کننده کالری برابر با صفر را دارا می‌باشد و در کنترل سطح کلسترول نیز نقش مثبتی ایفا می‌کند. گیاه استویا در آمریکای جنوبی رشد می‌کند و عوارض کمتری نسبت به قند و شکر را دارا می‌باشد، اما این بدین معنا نیست که خارج از حد معمول از آن استفاده کرد زیرا مصرف بیش از میزان لازم آن به افزایش میزان کربوهیدرات در بدن منجر شده که چاقی را برای فرد به همراه می‌آورد.

بیشتر بخوانید: کربوهیدرات ها

شیرین کننده طبیعی زیلیتول

این نوع شیرین کننده کالری کمتری نسبت به قند و شکر را دارا می‌باشد و مصرف در حد اعتدال آن به افزایش قند خون منجر نمی‌شود. عدم فروکتوز در زیلیتول منجر به عدم پوسیدگی دندان می‌شود.

شیرین کننده طبیعی اریتول

کالری اریتول چیزی در حدود 94 درصد کمتر از کالری قند و شکر است. این شیرین کننده طبیعی در بدن تجزیه نمی‌شود ، از این رو بدون دخالت در فرآیند های آنزیمی از طریق ادرار دفع می‌شود.

شیرین کننده طبیعی یاکون

این نوع شیرین کننده برای تغذیه باکتری های مفید روده سودمند است و از چاقی و دیابت جلوگیری و در عملکرد مغز و همچنین سیستم ایمنی نقش مثبتی ایفا می‌کند.

شکر های رژیمی

این نوع از شکرها ضرر کمتری نسبت به قند و شکر دارند و از این بابت که در بدن شکسته و تجزیه نمی‌شوند در نتیجه برای شخص کالری به همراه ندارد اما به طور غیر مستقیم در اشتهای فرد می‌تواند تأثیر بگذارد که اگر کنترل شده نباشد ممکن است افزایش وزن را برای فرد رقم بزند.

از آنجا که عموم افراد قادر به حذف کامل قند و شکر نیستند، این نوع شکرها می‌تواند جایگزین مناسبی باشد، اما این دلیل به مصرف بی رویه نیست و لازم است حد اعتدال و ضرورت مصرف را در این نوع از فرآورده ها را نیز مدنظر قرار داد.

به عنوان سخن پایانی لازم به ذکر است که بهتر است هر تغییری را با توجه به ساختار بدنی خود مدنظر قرار دهید و با آگاهی و اشراف به بدن در جهت حفظ سلامت آن قدم بردارید. داشتن تحرک کافی و استراحت و ایجاد تعادل در بهره گیری از مواد غذایی مختلف می‌تواند پایه و اساس یک زندگی سالم تر را برای هر شخص بنا کند. جاری کردن اراده در انتخاب مواد غذایی سبب می‌شود که فرد در پی هر هوس نابهنگام و نابجایی همراه نشود و به مرور زمان بتواند میل خود را بر حسب تعادل، سلامت و لذت بر روی خط تعادل بنا سازد.

                     مرو در پی هر چه دل خواهدت             که تمکین تن، نور جان کاهدت