در سری مقالات مجله کافه دارو به جنبه های مختلف سلامتی پرداخته ایم، حال در این مقاله قصد داریم به بررسی مزایای پروبیوتیک ها برای دستگاه گوارش بپردازیم، با ما همراه باشید.

پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک ها نوعی میکروارگانیسم زنده (باکتری های مفید) هستند که با حفظ تعادل میکروبی بدن به عملکرد بدن به ویژه دستگاه گوارش کمک می‌کنند. این نوع از باکتری ها از باب مفید بودنشان به تقویت سیستم ایمنی منجر می‌شوند. پروبیوتیک ها در مواد غذایی تخمیر شده همچون ماست و کفیر یافت می‌شوند و از جهت تأثیرگذاری مثبت شان در تولید برخی مکمل ها از پروبیوتیک ها استفاده می‌شود.

پروبیوتیک  و نقش آنها در بهبود سلامت دستگاه گوارش

دستگاه گوارش انسان میزبان میلیاردها باکتری و میکرو ارگانیسم مختلف است که با تعامل با همدیگر و در نهایت در تعامل با بدن هستند که به این مجموعه از میکروب‌ها، میکروبیوم روده می‌گویند که در هضم و تولید برخی ویتامین و مواد مغذی نقش اساسی دارند. پروبیوتیک ها با افزودن باکتری‌های مفید به میکروبیوم به تعادل این مجموعه کمک مؤثری می‌کند. همچنین این پروبیوتیک‌ها، باکتری های مفید را دوباره به روده بازمی‌گرداند و از رشد باکتری های مضر جلوگیری می‌کنند و در نهایت مانع از پیشروی مشکلات گوارشی می‌شوند.

کاهش و پیشگیری از بروز عفونت های گوارشی

پروبیوتیک ها با ایجاد یک لایه محافظتی در دیواره روده از چسبیدن باکتری‌ها و عوامل بیماری زا به دیواره روده، سبب عدم ورود باکتری های مضر به دستگاه گوارش می‌شوند و از عفونت جلوگیری می‌کنند.

بهبود حرکات روده و دفع یبوست

پروبیوتیک ها در تقویت حرکات روده نقش کمک کننده ای دارند و با تنظیم این حرکت به تخلیه راحت تر و منظم تر دستگاه گوارش کمک می‌کنند. همچنین برخی باکتری پروبیوتیک ها همچون لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم ها با تولید موادی به تسهیل حرکت روده و رفع یبوست و در نهایت سلامت دستگاه گوارش منجر می‌شوند.

کاهش نفخ و ناراحتی های گوارشی

برخی از پروبیوتیک ها نقش تسهیل کننده ای در تخمیر و تجزیه بهتر کربوهیدرات ها و فیبرهای غیر قابل هضم دارند که این امر به کاهش گازهای تولید شده در دستگاه گوارش و کاهش نفخ و ناراحتی های دستگاه گوارش منجر می‌شود. همچنین هضم بهتر لاکتوز (قند موجود در شیر) در افرادی که به لاکتوز حساست دارند نیز از دیگر تأثیرات مثبت پروبیوتیک ها است.

کاهش سندروم روده تحریک پذیر IBS و بیماری های التهابی روده IBD

پروبیوتیک ها در مدیریت و بهبود علائم سندرم روده تحریک پذیر و بیماری های التهابی روده همچون کرون و کولیت اولسراتیو نیز مؤثر می‌باشد. همچنین قابل ذکر است که پروبیوتیک ها با کاهش التهاب و بهبود عملکرد سد مخاطی روده علائمی همچون درد شکمی، اسهال، یبوست و التهاب را نیز سبب می‌شود. پروبیوتیک ها با تعدیل سیستم ایمنی، پاسخ های التهابی بدن را کنترل می‌کنند.

بیشتر بخوانید: روده تحریک پذیر یا IBS و درمان آن

تولید ویتامین و ترکیبات مفید

پروبیوتیک ها به تولید ویتامین های گروه ب همچون ویتامین ب12، اسید فولیک و بیوتین و ویتامین کا2 کمک مؤثری می‌کنند که این ویتامین ها در متابولیسم انرژی، سلامت اعصاب و کاهش استرس و التهاب دستگاه گوارش نقش حائز اهمیتی دارند.

تقویت پاسخ ایمنی در روده

پروبیوتیک ها با تحریک سلول های ایمنی همچون سلول های T  و ماکروفاژها و تولید مواد ضد میکروبی، بهبود پاسخ ایمنی در برابر عوامل بیماری زا را منجر می‌شوند. همچنین پروبیوتیک‌ها با تولید آنتی بادی در روده از دستگاه گوارش در برابر عفونت و باکتری های بیماری زا محافظت می‌کنند.

پروبیوتیک و نقش آنها در کاهش التهاب و حساسیت

پروبیوتیک ها از چندین طریق در این عملکرد نقش دارند. یکی از نقش های کلیدی پروبیوتیک‌ها در کاهش التهاب، تأثیر آنها بر سلول‌های ایمنی است که منجر به کاهش التهاب و حساسیت می‌شود. همچنین در برخی افراد که مبتلا به سندرم روده نشت کننده هستند (نفوذ پذیری دیواره روده در این افراد افزایش پیدا می‌کند) که این وضعیت منجر به بروز التهاب و پاسخ های ایمنی غیر طبیعی می‌شود، پروبیوتیک ها با تقویت دیوار روده و بهبود ساختار مخاطی روده، مانع از نشت مواد و نفوذ مواد مضر می‌شوند. از این رو پروبیوتیک ها می‌توانند در کنترل واکنش های آلرژیک و کاهش حساسیت های فصلی و غذایی نقش مؤثری ایفا کنند. قابل ذکر است که پروبیوتیک ها در افرادی که از بیماری های التهابی مزمن همچون آرتریت روماتوئید و یا بیماری های خود ایمنی رنج می‌برند نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

بیشتر بخوانید: التهاب مفاصل باکتریایی

پروبیوتیک ها و تأثیر آنها بر سلامت روان، بهبود خلق و خو و کیفیت خواب

طبق تحقیقات انجام شده پروبیوتیک ها از طریق محور روده - مغز بر سلامت روان و خلق و خو تأثیر مثبتی دارند. محور روده – مغز مسیری دو سویه مابین دستگاه گوارش و سیستم عصبی مرکزی است که ارتباطات پیچیده ای از طریق اعصاب، هورمون ها و مولکول های شیمیایی برقرار می‌کند. پروبیوتیک ها با تنظیم این ارتباطات تأثیرات مثبتی بر بهبود خلق و خو، استرس و کاهش علائم افسردگی و اضطراب دارند. سلامت روده و تعادل میکروبی آن همچنین در بهبود کیفیت خواب نقش مؤثری ایفا می‌کند.

پروبیوتیک ها با کاهش سطح کورتیزول و افزایش تولید انتقال دهنده های عصبی مثبت، افزایش تحمل بدن در برابر استرس را منجر می‌شوند که این اثر به خصوص در افرادی که در محیط های پر تنش و یا تحت فشار روان کار و زندگی هستند، می‌تواند موجب بهبود خلق و خو و افزایش احساس رضایت شود.

بیشتر بخوانید: علت کم خوابی و بد خوابی و نحوه بهبود آن

منابع پروبیوتیک

همانگونه که بالاتر ذکر شد پروبیوتیک‌ها را می‌توان از مواد غذایی و مکمل ها دریافت کرد. منابع اصلی پروبیوتیک عبارتند از:

- ماست پروبیوتیک: اینگونه ماست ها حاوی باکتری‌های زنده مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم است.

- کفیر: نوشیدنی تخمیر شده که غنی از باکتری‌های مفید و مخمرها است.

- کیمچی و ترشی ها: خوراکی های تخمیر شده که باکتری های مفید را به روده می‌رسانند.

- ساورکراوت (کلم ترش): کلم تخمیر شده ای که حاوی انواع پروبیوتیک ها می‌باشد.

- مکمل های پروبیوتیک: که این مکمل ها در قالب های مختلف کپسول، پودر و یا قرص در داروخانه ها قابل تهیه است که برای دریافت میزان مشخصی از پروبیوتیک ها توصیه می‌شوند.

نکات قابل توجه درباره مصرف پروبیوتیک ها

- مصرف پروبیوتیک‌ها در افراد با سیستم ایمنی ضعیف و یا دارای بیماری های زمینه ای لازم است با مشورت پزشک انجام شود.

- میزان و نوع پروبیوتیک ممکن است بنا بر شرایط افراد متفاوت باشد و برخی افراد نیاز به نوع خاصی از باکتری ها داشته باشند.

- در ابتدای مصرف پروبیوتیک ها ممکن است افراد با علائمی همچون نفخ یا ناراحتی خفیف گوارشی مواجه شوند که عموماً با ادامه مصرف، این علائم از بین می‌رود.

به عنوان سخن پایانی لازم به ذکر است پروبیوتیک ها با ایجاد تعادل در باکتری‌های بدن و بهبود عملکرد روده‌ها، نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی دارند و مصرف منظم آنها می‌تواند به حفظ سلامت بلند مدت کمک مؤثری کنند.