بررسی اطلاعات موجود و نحوه ی صحیح استفاده از لیبل های موجود بر روی مکمل های مختلف

داشتن یک رژیم متعادل که شامل تمامی مواد غذایی باشد اصلی ترین مورد برای اطمینان از دریافت تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن است. اما در بسیاری از شرایط مانند شرایط بیماری یا انجام فعالیت های شدید بدنی و افزایش نیاز بدن نمی توان تنها به رژیم غذایی متکی بود و مصرف مکمل های مختلف در این شرایط لازم به نظر می رسد.

خرید یک مکمل سالم همیشه چالش برانگیز بوده و با توجه به برند های مختلف موجود و تبلیغات زیاد تشخیص یک مکمل خوب از یک مکمل بد کاری دشوار به نظر می رسد.

یکی از نکاتی که می تواند به شما برای خرید یک مکمل خوب کمک نماید، داشتن آگاهی از چگونگی مطالعه لیبل هایی موجود بر روی مکمل ها و اطلاعاتی است که این لیبل های به شما ارائه می دهند است.

مکمل های غذایی در فرم های مختلفی همچون، پودر، قرص و یا مایع تولید و به بازار عرضه می شوند، اگر چه در غالب کشور های همچون کشور ما سازمان غذا و دارو مسئولیت تأیید و بررسی سلامت و اثر بخشی ادعایی این مواد را بر عهده دارد، اما نظارت این سازمان بر مکمل ها، مشابه سختگیری که این سازمان ها برای دارو ها اعمال می کنند نیست و همچنین در بسیاری از موارد نیز مکمل ها از طریق مبادی غیر قانونی وارد کشور می شوند که دراین صورت اصلاً نظارت و تأییدی برای اینگونه مواد صورت نمی گیرد. برای این است که داشتن آگاهی و خواندن دقیق لیبل های موجود بر روی مکمل ها می تواند راهنمای خوبی به مصرف کننده ارائه بدهد.

لیبل حقایق تغذیه ای:

لیبل حقایق تغذیه ای دربردارنده اطلاعات پایه در خصوص میزان مصرف، میزان موجود آن ماده در هر بار مصرف، محتویات و ماده مغذی موجود در آن مکمل است.

میزان مصرف (serving size): 

می تواند اطلاعات کلی از میزان مصرف روزانه هر مکمل و مقدار مصرف آن در هر وعده، به ما بدهد. در خصوص ویتامین ها و مواد معدنی علاوه بر میزان ذکر شده، مقدار تأمین آن ویتامین از طریق مصرف مقدار توصیه شده آن نیز به صورت درصد عنوان می شود. برای مثال اگر برای ویتامین C عبارت ۵۰%  ذکر شود یعنی با مصرف یک قرص میزان ۵۰ درصد از نیاز روزانه بدن به ویتامین C برطرف می شود.

ترکیبات:

بخش ترکیبات نیز یکی از مهم ترین بخش ها در روی لیبل های موجود در مکمل ها است. ترتیب نوشته شدن ترکیبات یک ماده بر اساس میزان موجود هر یک از عناصر سازنده آن در ترکیب آن ماده خاص است. به این شکل است که ماده ای که بیشترین سهم را در تولید آن مکمل دارد ابتدا نوشته شده و باقی مواد نیز به ترتیب میزان موجود از آن ها در آن محصول به لیست اضافه می شوند.

در این بخش باید به دنبال عبارت های مانند شیرین کننده های مصنوعی، افزودنی ها، رنگ های مصنوعی، طعم دهنده ها و مواد نگهدارنده بود. هرچند استفاده از این مواد برای تولید یک مکمل ضروری است اما هرچه میزان آن ها کمتر باشد جنبه های سلامتی مکمل افزایش یافته و عوارض مکمل نیز کم می شود. نکته مهم دیگری که در این بخش باید به دنبال آن بود و برای ورزشکاران حرفه ای بسیار مهم است، نبود ماده ممنوعه در لیست ترکیبات یک مکمل است. گاهاً ممکن است تنها در برخی از رشته ها یک ماده به عنوان ماده ممنوعه شناخته شود در حالی که مصرف همان ماده در رشته دیگری مجاز است و ورزشکاران حرفه ای باید به این نکته دقت کافی داشته باشند.  

 عوارض احتمالی(Side effects): 

بر روی برخی از مواد دارویی و مکمل های عوارض احتمالی مصرف آن ها و یا عوارض مصرف بیش از حد آن ها اشاره شده و همچنین گروه هایی که برای مصرف آن نیاز به مشورت با پزشک نیاز دارند نیز روی آن مشخص شده اند. همچنین در خصوص ایجاد آلرژی در افراد خاص نیز به این مورد اشاره می شود.  این اطلاعات می تواند دید مناسبی به خریدار در خصوص عوارض و گروه های در معرض خطر آن مکمل قرار دهد.  

کیفیت:

اطمینان از کیفیت یک محصول عموماً امری دشوار است، همانطور که گفته شد در بسیاری از کشور ها از جمله کشور ما سازمان غذا و دارو تمامی مکمل های وارداتی و تولیدی را بررسی و کیفیت آن ها را تأیید می نماید. وجود لیبل وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بر روی مکمل های موجود در کشور می تواند نشانه ای از تأیید کیفیت آن ها باشد. نبود لیبل نیز می تواند نشانگر دو موضوع باشد: یا آن مکمل موفق به اخذ مجوز سازمان غذا و دارو نشده و یا از مبادی غیر قانونی و به صورت قاچاق وارد بازار شده است.

در ادامه نیز به بررسی برخی اصطلاحات موجود بر روی لیبل ها می پردازیم:

 طبیعی (Natural): 

به مواد غذایی اطلاق می شود که در تولید آن از هیچ گونه ماده مصنوعی مانند طعم دهنده ها و رنگ های مصنوعی استفاده نشده باشد.

 اورگانیک (Organic): 

ماده غذایی اورگانیک به ماده ای اطلاق می شود که برای پرورش آن هیچ گونه دستکاری ژنتیکی روی آن صورت نگیرد و یا از مواد شیمیایی خاصی استفاد نشود. برای مثال محصولات حیوانی ارگانیک مانند مرغ ارگانیک به مرغی اطلاق می شود که برای تولید آن از هورمون یا آنتی بیوتیک استفاده نشده باشد.

GMO-free:

موادی که دارای این عبارت باشند به این معنی است که در تولید آن ها از محتویاتی با دستکاری ژنتیکی استفاده نشده است. این مورد نیز می تواند نشانه ای بر کم خطر بودن مصرف آن مکمل باشد.

گرد آوری و ترجمه: دکتر اسماعیل مظفری پور – کارشناس تغذیه، آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی

برخی منابع مورد استفاده:

Dietary Supplement Labeling Guide: Chapter IV. Nutrition Labeling

Use of the Term Natural on Food Labeling

GUIDANCE ON FORMULATION AND MARKETING OF DIETARY SUPPLEMENTS UNDER THE NATIONAL ORGANIC PROGRAM

Bawa AS, Anilakumar KR. Genetically modified foods: safety, risks and public concerns-a review. J Food Sci Technol. ۲۰۱۳;۵۰(۶):۱۰۳۵-۱۰۴۶. doi:10.1007/s13197-012-0899-1

Food Allergen Labeling and Consumer Protection Act of 2004 (FALCPA)