معرفی رژیم کتوژنیک

واژه کتو از فرآیند کتوزیس که از نام کتون ها که مولکول های کوچکی در بدن هستند، گرفته شده است. کتون ها سوخت جایگزین بدن هستند و از چربی های خورده شده ما تولید می شوند و  زمانی می توانند استفاده شوند که قند خون کاهش یافته باشد.. زمانی که بدن ما در معرض یک رژیم کتوژنیک (رژیمی که در آن کربو هیدرات دریافتی به شدت محدود شده و میزان چربی دریافتی افزایش می یابد و پروتئین نیز به مقدار متوسط مصرف می شود) قرار می گیرد سوخت مصرفی آن از گلوکز به چربی (کتون) تغییر پیدا کرده و میزان انسولین خون نیز کاهش می یابد و این باعث می شود استفاده از ذخایر چربی در بدن افزایش یافته و چربی های اضافی بیشتر از قبل مصرف شوند.

انواع مختلفی از رژیم های کتوژنیک وجود دارد با درصدهای مختلف که درزیر برخی از آن ها اشاره می شوند:

رژیم کتوژنیک استاندارد: (Standard ketogenic diet)

این رژیم شامل ۷۰ درصد چربی، ۲۰ درصد پروتئین و تنها ۱۰ درصد کربوهیدارت است.

رژیم کتوژنیک چرخشی: (Cyclical ketogenic diet )

دراین رژیم میزان درصد استفاده از درشت مغذی ها به صورت چرخشی تغییر می کند. برای مثال بعد از ۵ روز استفاده از رژیم کتوژنیک با ۷۰ درصد چربی و ۱۰ درصد کربو برای دو روز میزان کربو به مقادیر بالاتری افزایش می یاید.

رژیم کتوژنیک با درصد پروتئین بالا: (High protein ketogenic diet)

در این رژیم که بسیار به رژیم کتو استاندارد است و تنها شامل مقدار بیشتری پروتئین می باشد. 

فواید رژیم کتوژنیک:

• کاهش وزن: کاهش وزن بیشتر نسبت به رژیم های کم چربی که با احساس گرسنگی کمتری هم همراه است.
• کاهش خطر بیماری های قلبی: این رژیم با اصلاح پروفایل چربی های بدنی و خونی، فشار خون و قند خون می تواند از بروز بیماری های قلبی عروقی پیشگری نماید.
• کمک به بهبود برخی سرطان ها و دیابت: برخی مطالعات از اثر بخشی این رژیم در بهبود و کاهش علائم این دو بیماری حکایت دارند.
• بیماری آلزایمر و پارکینسون: این رژیم باعث کاهش علائم این دو بیماری شده و از پیشرفت آن ها جلوگیری مینماید.
• صدمات مغزی: برخی تحقیقات نشان داده اند در افراد دارای مشکلات و صدمات مغزی استفاده از این رژیم می تواند باعث بهبود سریعتر و بهتر آن ها گردد.

عوارض احتمالی  رژیم کتوژنیک:

اغلب رژیم های استفاده شده مخصوصاً در روز های اول دارای برخی اثرات هستند و در رژیم کتوژنیک نیز این رخداد ها عموماً به دلیل جریان کتون ها اتفاق می افتد برخی از آن ها شامل موارد زیر می شوند:

• شایع ترین علائم یبوست، حالت تهوع  و بوی بد دهان.
• عوارض دیگر شامل: سطح انرژی پایین و کاهش عملکرد ذهنی، مشکلات در خواب، مشکلات گوارشی، کاهش عملکرد در فعالیت های تمرینی.
• ایجاد سنگ کلیه در طولانی مدت.
• کمبود ریز مغذی ها.

به منظور کاهش عوارض احتمالی این رژیم توصیه می شود افرادی که اقدام به گرفتن این رژیم می کنند حتماً به همراه آن یک مکمل ویتامینی و مکمل های مواد معدنی مانند کلسیم روی و آهن را مصرف نمایند.

گرد آوری و ترجمه: دکتر اسماعیل مظفری پور – کارشناس تغذیه، آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی

برخی منابع مورد استفاده:

Prins ML, Matsumoto JH. The collective therapeutic potential of cerebral ketone metabolism in traumatic brain injury. J Lipid Res. 2014 Dec;55(12):2450-7

Kosinski C, Jornayvaz FR. Effects of Ketogenic Diets on Cardiovascular Risk Factors: Evidence from Animal and Human Studies. Nutrients. ۲۰۱۷;۹(۵):۵۱۷. Published 2017 May 19. doi:10.3390/nu9050517

Shilpa J, Mohan V. Ketogenic diets: Boon or bane?. Indian J Med Res. ۲۰۱۸;۱۴۸(۳):۲۵۱-۲۵۳. doi:10.4103/ijmr.IJMR_1666_18

Weber DD, Aminazdeh-Gohari S, Kofler B. Ketogenic diet in cancer therapy. Aging (Albany NY). ۲۰۱۸;۱۰(۲):۱۶۴-۱۶۵. doi:10.18632/aging.101382

Westman EC, Tondt J, Maguire E, Yancy WS Jr. Implementing a low-carbohydrate, ketogenic diet to manage type 2 diabetes mellitus. Paoli A. Ketogenic diet for obesity: friend or foe?. Int J Environ Res Public Health. ۲۰۱۴;۱۱(۲):۲۰۹۲-۲۱۰۷. Published 2014 Feb 19. doi:10.3390/ijerph110202092